Close reading in de praktijk

Lessenseries voor de onderbouw groep 1 t/m 3
Lessenseries voor de middenbouw groep 4 en 5
Lessenseries voor de bovenbouw groep 6 t/m 8

Auteur:	Dortie Nijs, Liz Bunte & Ebelien Nieman
Uitgeverij:	Pica
Plaats:	Huizen
Jaar:	2021
Pagina’s:	146
ISBN-13:	9789493209015 [Lessenseries voor de onderbouw] 9789493209022 [Lessenseries voor de middenbouw] 9789493209039 [Lessenseries voor de bovenbouw]
Prijs:	€ 17,95 (per deel) € 45,- (voordeelpakket)

Deze boeken tonen op een zeer concrete manier hoe je Close Reading in de praktijk kunt organiseren en waarmaken. Voor wie het concept van Close Reading goed onder de knie heeft, zijn de drie delen stuk voor stuk een goede – ik corrigeer: de beste – aanwinst. Omdat ze heel mooi aantonen hoe je de theorie achter het concept in de praktijk kunt omzetten. Stuk voor stuk kun je ze zien als de perfecte aanvulling op het theorieboek en de training die men gevolgd heeft. Want net zoals Teamteaching oneindig veel meer is dan gewoon-maar-met-twee-voor-de-klas-staan, is Close Reading oneindig veel meer dan weer-gewoon-maar-een-methodiekje-voor-begrijpend-lezen-met-extra-werkblaadjes. En dat is de enige valkuil van deze fantastische boeken waarvoor ik toch wil waarschuwen, moet waarschuwen, omdat ik anders de auteurs en gedegen werk onrecht aan doe.

De drie boeken zijn volgens hetzelfde stramien opgebouwd. Elk deel bestaat uit twee delen. In het eerste deel wordt zeer kernachtig weergegeven wat de essentie van Close Reading is, hoe je gepaste teksten kiest en de lessen uitbouwt. De titel geeft ook de valkuil weer die ik in mijn inleiding schreef: De belangrijkste achtergrondinformatie. De andere informatie vind je in het theorieboek en de eventuele training.

Het tweede deel van elk boek bevat de lessenseries met diverse voorbeelden, concrete tips en werkvormen en de benodigde werkbladen. Werkbladen die je via de website van de uitgeverij digitaal kunt afhalen.

Samengevat: training volgen, theorieboek lezen, praktijkboeken bestuderen en ermee aan de slag gaan…

Meer dan slim

Talentgerichte begeleiding van hoogbegaafde kinderen en jongeren

Auteur:	Corry Wolters
Uitgeverij:	Pica
Plaats:	Huizen
Jaar:	2020
Pagina’s:	232
ISBN-13:	9789492525857
Prijs:	€ 24,95

“Toch blijkt dat de leerbehoeften en de emotionele behoeften van hoogbegaafde kinderen lang niet altijd worden gezien. Hoogbegaafdheid blijkt complex te zijn.”

“Het gebrek aan ondersteuning lijkt vooral voort te komen uit de vele mythen over hoogbegaafdheid. Ten onrechte wordt vak gedacht dat hoogbegaafde kinderen vooral (of zelfs uitsluitend) extra intellectuele uitdaging nodig hebben. Vaak denken we in het onderwijs dat hoogbegaafde kinderen zich daarmee wel redden; ze hebben immers talent genoeg.”

Het is een feit dat het aantal hoogintelligente personen veel hoger ligt dan het aantal hoogbegaafde kinderen. Dit verschil in terminologie is zeer belangrijk en niet overbodig. Je kunt immers slechts spreken van hoogbegaafdheid als de hoogintelligente personen ook in staat zijn om actief aan de slag te gaan met hun talenten, hun talenten waar te maken. En daarvoor is er meer nodig dan extra cognitieve uitdagingen. Hoogbegaafde personen beleven de wereld immers op een andere (sommige zeggen intensere) manier, anticiperen vaak op situaties waar anderen niet bij stil staan, hebben vaak een andere ‘kijk’ op relaties wat er voor zorgt dat een en ander sociaal en emotioneel anders op hen inwerkt dan je zou verwachten. Ze hebben een (over)gevoeligheid voor dingen die je niet meteen zou verwachten. Daarnaast hebben ze vaak een gevoel van ‘leren zonder te leren’, waardoor ze de leervaardigheden en executieve functies die bij studeren horen, niet of nauwelijks ontwikkelen, wat hen in bepaalde situaties zuur kan opbreken. Dit boek van Corry Wolters gaat over hoe men door de talenten van hoogbegaafde kinderen en jongeren aan te grijpen met hen kan coachen en begeleiden, bij voorkeur nog voor ze vastlopen. Nu er binnen het M-decreet en Passend Onderwijs heel wat aandacht gaat naar het zorgcontinuüm, is het een zaak om de aandacht voor deze hoogbegaafde kinderen in institutionaliseren. Omdat het er in beide om draait om elk kind maximale ontwikkelingskansen te geven.

Het boek bestaat uit twee delen, rijk voorzien van concrete voorbeelden. Het eerste deel schetst wat hoogbegaafdheid met zich meebrengt en hoe de (over)gevoeligheid van hoogbegaafde kinderen en jongeren met zich meebrengt. De auteur beschrijft in het eerste hoofdstuk wat zij bedoelt met talentgericht werken. Heel belangrijk: onder talenten verstaat zij heel wat anders dan de gangbare invulling van het begrip! Ze gaat onder andere dieper in op de drie zones van leren, de theorie van Carol Dweck en (het belang van) een realistisch zelfbeeld. Verder heeft ze het over mogelijke hulpbronnen en steunvaardigheden. Ze benadrukt de theoretische uitgangspunten van haar boek en beschrijft de zeven stappen van het voorgestelde begeleidingsproces.

Het tweede hoofdstuk staat in het teken van de talentgesprekken. Vragen die hierin beantwoordt worden zijn onder de vraag naar wat talenten zijn, hoe je die samen met het kind of jongere kunt ontdekken en ontwikkelen en hoe je een talentgesprek voert. Het derde hoofdstuk sluit hier naadloos op aan door te beschrijven moe men oplossingsgericht met hen kunt werken

Het vierde hoofdstuk gaat dieper in op de theorie over de sensitiviteit van hoogbegaafde kinderen en jongeren van de Poolse psychiater Dabrowski, die één van de fundamenten is van het boek. Tegelijk rekent de auteur af met enkele misverstanden en mythes over hoogbegaafdheid. In het vijfde en laatste hoofdstuk van dit eerste deel wordt het stappenplan voor begeleiding helemaal uit te doeken gedaan.

Het tweede deel vind je een hoofdstuk terug dat volledig geschreven is op het niveau van het kind en de jongere dat dezelfde thema’s behandelt uit het eerste deel. Het zevende en laatste hoofdstuk beschrijft 25 werkvormen die je kunt gebruiken om met het kind of de jongere aan de slag te gaan.

Consultatieve leerlingbegeleiding

Professionalisering en onderwijsverbetering

Auteur:	Wim Meijer
Uitgeverij:	Gompel&Svacina
Plaats:	Oud-Turnhout\|’s Hertogenbosch
Jaar:	2019
Pagina’s:	242
ISBN-13:	9789463711159
Prijs:	€ 32,-

“Onderwijs draait om leerlingen. Zij volgen onderwijs om zich te ontwikkelen, om kennis en vaardigheden op te doen, om zich voor te bereiden op een zinvol bestaan in de samenleving. Leraren geven op de werkvloer vorm aan dat onderwijs. Ondersteund door materiële en niet-materiële voorzieningen stellen zij leerlingen in staat om de beoogde doelen te bereiken.”

“Consultatieve leerlingbegeleiding is een vorm van ondersteuning aan leraren die zich zorgen maken over leerlingen.”

Als gevolg van het Vlaamse decreet over de leerlingbegeleiding is na het handelingsgericht werken, nu ook de consultatieve leerlingbegeleiding decretaal verankerd. Het is de taak van de Centra voor leerlingenbegeleiding om de scholen consultatief te ondersteunen in hun zorg om de leerlingen. Hierdoor is het concept van Wim Meijer, dat al in de jaren negentig van de vorige eeuw indicatief was voor goede leerlingbegeleiding, opeens weer verrassend actueel. Wie het oorspronkelijk werk van Wim Meijer kent, zal bij het lezen van dit boek merken dat de auteur niet stilgezeten heeft en dat zijn concept van de consultatieve leerlingbegeleiding met de tijd is mee geëvolueerd. Hierdoor heeft het nog niets aan bruikbaarheid ingeboet. Reden genoeg om deze nieuwe uitgave op deze boekenblog de aandacht te geven die het verdient. En het aan te bevelen aan iedereen die van nabij met leerlingen en leerkrachten te maken heeft. Omdat je met de principes die in dit boek beschreven staat het verschil kunt maken. En dat is wat telt.

Het boek bevat 16 hoofdstukken, die ingedeeld zijn in vier grote entiteiten. Het eerste deel introduceert de consultatieve leerlingbegeleiding. Het is een methodiek die gaat over leerlingen en leraren die ook kan gezien worden als een samenwerkingsmodel tussen professionelen. Het situeert verder de consultatieve leerlingbegeleiding in het Vlaamse zorgcontinuüm zoals dat gebruikt wordt in de prodia-protocollen. Tenslotte schetst het de procesmatige aanpak van deze methodiek bondig maar zeer herkenbaar binnen het actuele Vlaamse onderwijsdiscours.

Het tweede deel staat helemaal in het teken van de betekenis van de consultatieve leerlingbegeleiding voor de leerkracht. Het maakt een onderscheid tussen het intuïtief en rationeel aanpakken van verschillen tussen leerlingen, grondt leerlingbesprekingen als startpunt van een (zorg)traject en illustreert de belangrijkste kenmerken aan de hand van een concreet voorbeeld. Het laatste hoofdstuk van dit deel beschrijft cd consultatieve leerlingbegeleiding als een vorm van professionalisering.

Deel drie gaat in op de consultatieve leerlingbegeleiding als methodiek en denkwijze. Het gaat dieper in op de theorieën en methodische overwegingen die aan de basis liggen van het concept en beschrijft de verschillende stappen van het (heuristische) stappenplan in detail.

In het vierde en laatste deel gaat de auteur dieper in op de betekenis van zijn concept voor de onderwijsverbetering, het zorgbeleid en de preventie.

Een boek dat het verdient om niet onopgemerkt te blijven.

Growth mindset lessen

Voor de basisschool

Auteur:	Katherine Muncaster & Shirley Clarke
Uitgeverij:	Bazalt
Plaats:	Rotterdam
Jaar:	2019
Pagina’s:	175
ISBN-13:	9789461182777
Prijs:	€ 52,-

“Het begrip ‘growth mindset’ is een toegankelijk concept geworden om te beschrijven hoe leerlingen tegenover zichzelf en hun mogelijkheden zouden moeten denken om succesvol te zijn.”

“Een fixed mindset ontstaat doordat de aandacht voortdurend ligt op wat je kunt, en niet op je ontwikkeling en inzet.”

Velen zullen dit niet graag lezen, maar veel van wat er in artikels, presentaties of vormingen over de growth mindset-theorie van Carol Dweck gezegd en geschreven wordt, is vaak (ten dele of in zijn geheel) onjuist. Het bekt goed, ligt goed in de mond en klinkt aantrekkelijk, maar vaak vergeet men die ene uitspraak van Carol Dweck:

The claim of developing a ‘growth mindset’ is the most fixed mindset idea of the lot.

Maar als het geen eigenschap is van een persoon, wat is het dan wel? Het is een manier van denken in een specifieke situatie. Het is meer een strategie om met iets om te gaan dan een manier van zijn. Kortom: het werk van Carol Dweck werd en wordt zo vaak verkeerd geïnterpreteerd, dat niemand minder dan John Hattie zich genoodzaakt zag daar een gastblog over te schrijven: ‘Misinterpreting the Growth Mindset: Why We’re Doing Students a Disservice‘. Tijd dus om de puntjes op de i te zetten en scholen en leerkrachten te leren hoe het wel kan, hoe het wel moet. En dat is precies wat Katherine Muncaster en Shirley Clarke in hun boek doen. Aan de hand van praktische en onmiddellijk toe te passen lessen leren ze scholen en leerkrachten hoe ze vanuit een growth mindset-cultuur op school leerlingen zover kunnen brengen dat ze die growth mindset-manier van denken gaan toepassen in specifieke situaties, namelijk situaties waarin ze vast zitten, het even niet meer weten, geconfronteerd worden met hun schijnbare grenzen, angstig zijn, fouten maken. En dan spreken we niet langer van een hype, gaat het niet langer over beloftes die men niet kan waarmaken, maar is het een geschenk voor de toekomst.

Het boek bevat zoals gezegd uitgewerkte lessen om kinderen er enerzijds op de juiste manier te laten ervaren wat een growth mindset is en hen dit ook daadwerkelijk te laten ervaren. Het gaat, zoals op de achterzijde van het boek heel juist staat aangegeven, over oneindig veel meer dan gewoon uitspraken in de trant van ‘Gewoon blijven doorzetten en dan kom je er wel’. Het gaat in de lessen over de verschillende aspecten van een growth mindset zoals:

Talent is niet iets dat vaststaat. Je brein kan groeien!
Fouten maken mag en moet soms om verder te komen!
Uitdagingen zijn interessant omdat je er wat van kunt leren!
Waarom helpt doorzetten?
Wat is veerkracht?
Waarom helpt veerkracht?

Maar aan het begin van het boek staan een aantal korte hoofdstukken die men zeker moet lezen alvorens met de lessen aan de slag te gaan. Naast een korte uiteenzetting over de mindset-theorie wordt er ook een beschrijving gegeven van het waarom van de lessen, hoe die werden uitgewerkt en ervaren. En in de leeswijzer kom je te weten hoe je op de juiste manier met die lessen aan de slag kunt.

Kortom: warm aanbevolen!

Gedragsoplossingen voor de moeilijke groep

Hoe begeleid je uitdagende klassen in het primair onderwijs?

Auteur:	Kees van Overveld
Uitgeverij:	Pica
Plaats:	Huizen
Jaar:	2019
Pagina’s:	176
ISBN-13:	9789492525574
Prijs:	€ 24,95

“Een harde omschrijving van een moeilijke groep is niet te geven, omdat gedragsproblemen in hoge mate subjectief bepaald zijn.”

“Leerkrachten die in hun eigen groep geen gedragsproblemen ervaren, zien een moeilijke groep vaak als een exclusieve last voor de leerkracht van de desbetreffende groep. Men vindt het erg vervelend voor de collega, maar denkt: ik ben blij dat ik niet voor die groep sta…”

Het Pica-onderwijscongres 2019. Voor het podium staat een minzame, zachte, introverte en zeer bescheiden man. Een Nederlandse Vlaming, zoals ik alleen hem noemen mag. En dan is het zover. Na een korte inleiding betreedt hij het podium. Meteen zie je het: hij ondergaat een metamorfose. Die minzame, zachte, introverte en zeer bescheiden man wordt een bevlogen spreker en weet het publiek door zijn persoonlijkheid, zijn humor, zijn eruditie meteen te winnen voor de voorstelling van zijn nieuwe boek. En je beseft: Kees komt thuis, thuis in zijn wereld van gekwetste leerkrachten en even gekwetste kinderen voor wie hij het verschil wil maken, het verschil kan maken, het verschil maakt. En je krijgt kippenvel…

Nog maar zelden zal de lezer een boek onder de ogen gehad hebben dat theorie, persoonlijke begeleidingservaringen en werkvloerpraktijk op zo’n magistrale manier met elkaar verbindt. De oplossingen die Kees in zijn boek aanreikt, zijn soms op wetenschappelijk bewijs gebaseerd, soms ook niet. Omdat niet alle problemen zich laten vatten door de wetenschap van wat werkt. Zijn stelregel is duidelijk: als iets niet werkt voor deze groep, verspil er dan verder geen energie aan maar ga op zoek naar iets anders dat voor die specifieke groep wel werkt. Want voor hem is geen enkele interventie die het verschil maakt, hoe klein of onwetenschappelijk ook, banaal. Het is duidelijk: voor Kees maken de leerlingen, de leerkracht en het leerkrachtenteam het verschil. Want een moeilijke groep is voor Kees een probleem van het hele leerkrachtenteam, het hele schoolteam. In zijn boek geeft meester-verteller Kees meer mee dan alleen maar gedragsoplossingen. Hij inspireert leerlingen, ouders, leerkrachten en schoolteams en geeft ze hoop en vertrouwen. Hoop en vertrouwen dat het anders kan zijn, dat het anders wordt.

Dit boek bestaat uit twee delen. In het eerste deel gaat de auteur in op meer theoretische aspecten zoals groepsvorming, groepsrollen, klassenmanagement en sanctiebeleid en de rol van de leerkrachten en schoolleiders daarin. We herkennen hier onder andere het model van groepsontwikkeling van Bruce Tuckman en het 4-lademodel van Monique D’Aes. Daarenboven lees je doorheen het hoofdstuk voor de schoolleiders een heus pleidooi om actief in te zetten op Sociaal-Emotioneel Leren. Tot slot toont hij aan dat de ouders een onmisbare partner zijn als het gaat over de aanpak van moeilijke groepen.

Het tweede deel van het boek is het meest praktische. Hierin legt Kees eerst en vooral zijn werkwijze uit en toont hij het belang van preventieve maatregelen op een concreet manier aan. Eens zover behandelt hij in afzonderlijke momenten de verschillende momenten van een schooldag waarvoor hij concrete tips en methodieken ter beschikking stelt. Deze momenten zijn de volgende:

de binnenkomst;
de start van de dag, de start van de middag;
tijdens de les;
de wisselmomenten;
de pauzes;
het einde van de dag.

Een boek dat door heel veel onderwijsmensen zal gesmaakt worden!